Constructief nieuws kan de journalistiek helpen zijn problemen op te lossen

Eén van de meest interessante trends in de journalistiek de afgelopen jaren heeft eigenlijk niets te maken met technologische innovatie. Het is een trend die namelijk veel verder doordringt tot de essentie van het journalistieke vak. Het gaat over de vraag: wat is de taak van de journalistiek in onze maatschappij? Ik heb het over constructieve journalistiek.

Elger van der WelWekelijks schrijft Elger van der Wel een column over innovatie in de journalistiek en media. Deze week schrijft hij over constructieve journalistiekHet idee achter constructieve journalistiek is eigenlijk al heel oud, maar is nog nooit echt goed ‘in de markt gezet’ en de laatste jaren krijgt het ook daadwerkelijk tractie. Dat komt onder meer door de inzet van de Deen Ulrik Haagerup, die het concept bedacht toen hij bij de publieke omroep DR werkte.

Meerdere problemen

Hij zag een aantal problemen binnen de journalistiek met als belangrijkste dat het vertrouwen van het publiek in de journalistiek ontzettend laag is. Dat is een groot probleem, omdat de journalistiek er juist voor is om de waarheid aan het licht te brengen en mensen daarover te informeren. Zonder vertrouwen geen journalistiek.

Als journalist ga je maken wat andere journalisten interessant vinden, zodat je gequote wordt of prijzen wint - Ulrik Haagerup Deel deze quoteEen ander probleem is volgens Haagerup dat de journalistiek eigenlijk helemaal niet goed is in verhalen maken voor het publiek en verhalen maakt voor elkaar. “Je gaat maken wat andere journalisten interessant vinden, zodat je gequote wordt of prijzen wint”, hoorde ik Haagerup eerder dit jaar in een presentatie zeggen. En nu kun je daar van alles tegenin brengen, maar er zit zeker een kern van waarheid. Het enige wat je hoeft te doen om het te bewijzen is wat journalisten op Twitter volgen…

Op zijn eerste dag van de School voor de Journalistiek leerde de Deen: “Een goed verhaal is een slecht verhaal. Als er niemand boos wordt, is het geen journalistiek, maar reclame.” En dat is een probleem. Journalistiek is namelijk een filter tussen de realiteit en de perceptie van de realiteit. En mensen vormen hun mening niet op basis van de feiten, maar op basis van wat ze denken dat de feiten zijn.

Haagerup herhaalt aan iedereen die het maar wil horen dan ook altijd dat het beter gaat beter met de wereld dan ooit tevoren, als je naar allerlei statistieken klijkt. Het probleem is echter dat over alle goede dingen niet wordt bericht. En social media, waar emotie een grote rol speelt, heeft dat alleen maar versterkt.

Inspiratie voor morgen

Het is kijken naar problemen en kijken wat er aan gedaan kan worden. Het gaat over hoop en inspiratie - Ulrik Haagerup Deel deze quoteOm daar wat aan te doen ging Haagerup bij DR aan de slag met constructief nieuws. Dat is volgens hem geen positief nieuws, geen vrolijk nieuws, geen goed nieuws. “Het is kijken naar problemen en kijken wat er aan gedaan kan worden. Het gaat over hoop en inspiratie.”

Constructieve journalistiek is eigenlijk een aanvulling op breaking news en onderzoeksjournalistiek. Waar die twee vormen van nieuws gaan over nu en gisteren, gaat constructief nieuws over morgen. Door oplossingen te laten zien, draag je iets bij aan de wereld van morgen, zo is het idee.

Internationaal succes

De Deen besloot na het succes in zijn thuisland, om zijn verhaal internationaal te gaan vertellen op conferenties en in workshops op redacties. Ruim een jaar geleden zegde hij zijn baan op en richtte hij het Constructive Institute op met als doel om in vijf jaar tijd zijn gedachtgoed verder te verspreiden. Dat deed hij onder meer door een boek te schrijven: Constructive Journalism. Daarnaast verzorgt hij met zijn organisatie trainingen en initieert hij wetenschappelijk onderzoek op dit vlak.

En hij is niet de enige. Naast Haagerup in Europa, heeft het Solutions Journalism Network uit de VS ongeveer hetzelfde voor ogen. Zij verzamelen zelfs verhalen die het stempel ‘solutions journalism’ mogen dragen op een speciale site: de Solutions Story Tracker.

In Nederland hebben Brandpunt+ en NOS op 3 constructieve journalistiek onderdeel gemaakt van hun redactionele strategie. Deel deze quoteThe Guardian heeft 1,5 jaar lang een pilotproject gedaan rond constructieve journalistiek en was tevreden met het resultaat, vooral ook omdat het publiek de constructieve verhalen daadwerkelijk las en deelde. Vanuit dat project lanceerde de Britse krant daarom een nieuwe rubriek: The Upside. Ook The Huffington Post en The Washington Post hebben het principe omarmt. En in Nederland hebben onder meer Brandpunt+ en NOS op 3 constructieve journalistiek onderdeel gemaakt van hun redactionele strategie.

Kritiek

Er is natuurlijk ook een tegenbeweging. Sommige oudere journalisten vinden het tonen van oplossingen geen taak voor de journalistiek en noemen het zelfs activitistisch. En sommige media – in het bijzonder die met een overduidelijk rechtse signatuur – zetten constructieve journalistiek weg als ‘links’.

Zelf ben ik redelijk overtuigd van de bijdrage die het kan hebben aan de journalistiek en de maatschappij. Dat betekent niet dat journalisten geen feiten meer boven tafel moeten krijgen; geen misstanden meer aan de kaak moeten stellen. Dat moeten ze blijven doen. Maar daarnaast kunnen ze ook aandacht besteden aan oplossingen voor de problemen die ze aankaarten; een extra stap zetten. Zo vergroot de journalistiek zijn bijdrage aan de maatschappij, en wie weet winnen de media tegelijkertijd ook meteen wat vertrouwen terug.