Facebook heeft op zijn zachtst gezegd een turbulent jaar gehad. 2018 is voor het bedrijf eigenlijk op te delen in vier wat grotere schandalen, en talloze kleinere. De kans is echter groot dat je door al die problemen niet meer precies weet wat er nu eigenlijk allemaal gebeurd is. Om het jaar af te sluiten, hebben wij alles voor je op een rij gezet.
De problemen van dit jaar begonnen met het schandaal rondom Cambridge Analytica. In maart werd duidelijk dat dat bedrijf data verzamelde van 87 miljoen Facebook-gebruikers via een gratis app. Daar zaten 90.000 Nederlanders bij. Die app was “thisisyourdigitallife”, waarmee je inzicht zou kunnen krijgen in je persoonlijkheid op basis van je profiel.
In werkelijkheid werd er dus data verzameld, die vervolgens werden gebruikt om nauwkeurige, psychologische profielen op te stellen van de gebruikers. De profielen werden ingezet voor politieke advertenties, onder meer voor de campagne van president Donald Trump in 2016.
CEO Mark Zuckerberg liet echter niet direct van zich horen. Pas na een paar dagen kwam hij met een verklaring, waarin hij zei verantwoordelijk te zijn voor alles wat er gebeurd is. “We hebben de verantwoordelijkheid om jullie data te beschermen, en als we dat niet kunnen doen, dan verdienen we het niet om jullie iets aan te bieden”, aldus de topman.
Onderzoeken
Excuses of niet, zo’n dataschandaal blijft natuurlijk niet zonder gevolgen. Het Europees Parlement, de FTC en diverse landen besloten onderzoeken te starten naar het schandaal. Zuckerberg verscheen daarvoor in april dit jaar zelfs voor het Amerikaanse Senaat om uitleg te komen geven. En Cambridge Analytica moest een faillissement aanvragen.
Het sociale medium besloot te gaan bekijken hoeveel informatie apps verzamelen en of dat terecht is. Daarbij werd onderzocht of apps alleen om goedkeuring vroegen om informatie te verzamelen die ze echt nodig hebben om hun dienst uit te kunnen voeren. In augustus maakte het sociale medium bekend dat honderdduizenden apps geen toegang meer hadden tot de data, omdat ze zich niet op tijd hadden aangemeld voor de herbeoordeling.
Bovendien kwamen er al snel nog meer mogelijke incidenten van datamisbruik naar boven. Crimson Hexagon werd in juli geschorst wegens een onderzoek naar hoe het data-analysebedrijf gegevens van gebruikers van Facebook en Instagram verzamelt en deelt. In augustus kreeg het platform weer toegang tot de data.
Ook de app myPersonality werd geschorst. Die app wilde niet meewerken aan het onderzoek van Facebook, aldus het sociale medium in augustus. Ook deelde de app informatie met onderzoekers en bedrijven, met slechts beperkte bescherming voor de data. Voor zover bekend heeft die app niet weer toegang gekregen tot het platform.
Delen van gebruikersdata
Zuckerberg zei in april dat het jaren zou duren voor Facebook over het schandaal rondom Cambridge Analytica heen zou komen. “Ik zou graag willen dat we deze zaken in drie of zes maanden kunnen oplossen, maar ik denk dat de realiteit is dat dit gewoon langere tijd nodig heeft.”
Inmiddels is duidelijk dat het terugwinnen van het vertrouwen van de gebruikers mogelijk nog wel langer gaat duren. Want het bleef niet bij het eerste schandaal dit jaar. In juni onthulde The New York Times namelijk dat Facebook 60 tech-bedrijven zonder toestemming toegang gaf tot gebruikersdata.
Facebook sloot tien jaar geleden een overeenkomst met die bedrijven – waaronder Apple, Samsung, Amazon en Microsoft – voor speciale toegang tot de data van Facebook. Daarmee konden ze zelf apps maken voor hun apparaten, wat Facebook toen nog niet kon.
Maar door die toegang konden de bedrijven ook bij data van de vrienden van gebruikers komen, die daar geen toestemming voor gaven. De bedrijven konden in sommige gevallen zelfs toegang krijgen tot informatie van gebruikers die dachten dat alle vormen van datadeling uitstonden. Facebook begon dit jaar met het blokkeren van de toegang.
In december bleek echter dat het delen van gebruikersdata nog veel verder ging dan gedacht. The New York Times onthulde namelijk dat bijvoorbeeld Netflix en Spotify privéberichten van gebruikers konden schrijven, lezen en verwijderen. Microsoft, Sony en Amazon konden e-mailadressen verzamelen van vrienden van gebruikers, wat vorig jaar zelfs nog nodig was.
De overeenkomsten gingen om de gebruikelijke beschermingen van privacy heen, waardoor het voor gebruikers moeilijker werd om te bepalen wanneer en hoe hun data gedeeld werd.
Hack
Het bleef een paar maanden relatief gezien rustig rondom Facebook, maar in oktober was het weer raak. Het sociale medium maakte toen bekend het slachtoffer te zijn geworden van een hack, waarbij de data van zeker 50 miljoen gebruikers in gevaar was gekomen. Vijf miljoen gebruikers kwamen uit Europa.
De hack werd mogelijk gemaakt door kwetsbaarheden in de “Bekijk als”-functie, waarmee je ziet hoe jouw profiel eruit ziet voor een ander. De access tokens, een soort digitale sleutels waarmee je ingelogd blijft, werden gestolen en gebruikt om accounts over te nemen.
De fout bestond al sinds juli 2017, maar werd in oktober pas ontdekt. De kwetsbaarheden zijn gedicht. Er zou alleen een gelimiteerd deel van de data bekeken zijn door de hackers, zoals contactinformatie, geslachten, de relatiestatus en zoekopdrachten. Dat gebeurde bij 14 miljoen gebruikers. Bij 15 miljoen anderen werden alleen de namen en contacten bekeken. Van de laatste miljoen getroffen gebruikers werd geen informatie gestolen.
Definers
Het vierde grotere schandaal vond in november dit jaar plaats. The New York Times onthulde toen dat Facebook een PR-bureau genaamd Definers Public Affairs zou hebben ingehuurd om negatief nepnieuws te verspreiden over concurrenten. Er werden tientallen negatieve artikelen geschreven over tech-bedrijven als Google en Apple, om de negatieve aandacht rondom Facebook af te leiden.
Ook zou het sociale medium tegenover journalisten gesuggereerd hebben dat miljardair en Facebook-criticus George Soros Amerikaanse belangengroepen die kritisch waren over Facebook financierde. Het sociale medium zou zelf een onderzoek naar hem gestart zijn en de gevonden informatie hebben doorgespeeld aan journalisten.
Facebook zelf zei op de dag van de onthulling dat diverse onderdelen uit het artikel niet zouden kloppen. Zo zou het sociale medium Definers niet gevraagd hebben om artikelen te schrijven voor hen of betalen voor artikelen over Facebook of om misinformatie te verspreiden. De banden met het PR-bureau werden echter wel verbroken.
Zuckerberg zei vrij snel dat hij niets wist van de samenwerking. Niet veel later werd duidelijk dat het vertrekkende hoofd van publiek beleid Elliot Schrage de schuld op zich nam. In een interne memo, in handen van TechCrunch, gaf hij zichzelf de schuld van het inhuren van Definers. Hij gaf ook toe de opdracht te hebben gegeven negatieve verhalen over concurrenten te verspreiden. Schrage zei ook dat Facebook niet om nepnieuws vroeg of hiervoor betaalde.
Eind november stelde The New York Times dat COO Sheryl Sandberg zelf om een onderzoek naar George Soros gevraagd had. Dat suggereert dat Sandberg rechtstreeks betrokken was bij de reactie van het sociale netwerk op de miljardair, en bij praktijken van Definers.
Kleinere schandalen
Vier grotere schandalen dus. Maar 2018 bestond voor Facebook ook uit (relatief gezien) diverse kleinere problemen. Zo bleek het bedrijf vroeger belgegevens te hebben verzameld via een oude Android-app, wat pas in oktober 2017 niet meer mogelijk was.
Ook bleken werknemers van het bedrijf vrouwen te stalken door werkprivileges te misbruiken. Als gevolg daarvan zouden meerdere werknemers ontslagen zijn. Verder bleek het sociale medium je telefoonnummer te gebruiken voor advertenties, ook als je die alleen hebt opgegeven voor tweestapsverificatie. En door een fout konden malafide websites informatie van je profiel – waaronder likes en interesses – inzien als je Facebook open had staan.
Door een vertaalfout kregen Indonesische gebruikers die over aardbevingen op Lombok schreven ballonnen en confetti in hun scherm te zien. Probleem was dat het woord voor “ongedeerd” en “gefeliciteerd” hetzelfde is in hun taal, en Facebook de verkeerde vertaling gebruikte voor de context.
Gevolgen
Het ene schandaal rondom Facebook van dit jaar is relatief gezien groter dan het ander. Maar het is wel duidelijk dat 2018 een moeilijk jaar was voor het sociale medium. Had het echter ook gevolgen, afgezien van de verhoren in het Senaat en het Europees Parlement?
Foto: Shutterstock.com
In Groot-Brittannië kreeg Facebook een boete van 500.000 pond, omdat het gebruikersdata niet genoeg beschermde. Dit was wegens het Cambridge Analytica-schandaal, aldus The Guardian in oktober. En mogelijk komt er nog een boete van maximaal 1,63 miljard pond wegens schending van de privacywet AVG na de hack in oktober.
In december werd duidelijk dat een procureur-generaal uit Washington D.C. het sociale medium aanklaagt voor het privacyschandaal. Die procureur-generaal stelt dat zijn kantoor “discussies” heeft gehad met “diverse andere staten die ook interesse hebben in het beschermen van de data en persoonlijke informatie van hun consumenten”. Er is echter nog geen formele afspraak om samen een rechtszaak aan te spannen.
Verder hebben de aandeelhouders van Facebook in oktober een symbolisch voorstel gedaan om Zuckerberg weg te werken. Symbolisch, want Zuckerberg zelf heeft de meerderheid van de stemmen en zal niet stemmen voor zijn vertrek. Hij maakte dit jaar in meerdere interviews namelijk duidelijk niet van plan te zijn om op te stappen.
Gebruikers
Maar het sociale medium staat en valt natuurlijk met zijn gebruikers. En als we daar naar kijken, zien we geen grote afstraffing in 2018. Het aantal dagelijks actieve gebruikers wereldwijd bleef de afgelopen drie kwartalen namelijk gewoon stijgen. In het derde kwartaal waren er 1,49 miljard mensen dagelijks actief en 2,27 miljoen mensen maandelijks actief. De stijging van het aantal actieve gebruikers wereldwijd bleek echter minder snel te gaan dan verwacht werd.
Het aantal dagelijks actieve gebruikers in Europa daalde in het tweede en derde kwartaal echter wel. Ook in Nederland is het aantal gebruikers gedaald, bleek begin december. Volgens het Dutch Apps Market-rapport van Telecompaper was het aantal installaties van de app op Nederlandse smartphones tussen het vierde kwartaal van 2017 en het derde kwartaal van 2018 gedaald met 1,1 miljoen. En ook Messenger werd minder vaak geïnstalleerd.
Ook daalde het vertrouwen in het medium flink. De voornaamste reden achter de daling van de Nederlandse gebruikers is dat het platform niet meer vertrouwd wordt, meldde het AD in november.
Alternatief is er niet
Dat mensen toch op het platform blijven zitten, ondanks alle schandalen en het verminderde vertrouwen, is ergens wel logisch. Een écht alternatief waar al je vrienden ook op zitten, is er immers niet. Snapchat en Twitter zijn toch andere soorten platformen, en zeker Snapchat is met name populair onder de jongeren. Ouderen zitten daar dus bijna niet.
Het lijkt het er vooralsnog dus op dat Facebook dus relatief ongeschonden uit 2018 komt, als we naar zijn gebruikers kijken dan. Hoewel de groei minder hard ging dan verwacht, is er nog steeds sprake van een gebruikersgroei. En ook qua boetes viel het allemaal wel mee voor het sociale medium.
Feit is wel dat het bedrijf nu onder een vergrootglas ligt en door allerlei landen, commissies en waakhonden goed in de gaten wordt gehouden. Het is nu vooral de vraag wat 2019 Facebook brengt en of er dan nog meer gevolgen komen voor de schandalen uit dit jaar.