Afgelopen weekend las ik het nieuwe boek van Evgeny Morozov: “To Save Everything, Click Here”. In iets meer dan 430 pagina’s gaat de Wit-Rus los op zo’n beetje elke technologische trend die op dit moment hoogtij viert of in aantocht is. Een luis-in-de-pels, nuttig duiveltje of simpel weg een logisch gevolg van de cyclus die elke innovatie doormaakt?
Wie niet bekend is met Morozov, zal al in de introductie van diens boek de wenkbrauw meerdere malen fronsen. De introductie – en zo ook de andere hoofdstukken – lezen bij tijd en wijle als een uit de hand gelopen rant en neigt soms tegen een vertaalde NuJij-comment aan.
Toch zou het te gemakkelijk zijn om Morozov af te doen als zeurpiet en het daar bij te laten. Wat mij betreft is de Wit-Rus een antagonist pur sang, misschien wel een logisch exponent van Keen, Carr en Lanier. Maar dan met een conservatiever karakter.
There’s an app for that
In “To Save Everything, Click Here” gebruikt hij feitelijk twee termen als kapstok: solutionism en internet-centrism. Kort door de bocht: onze drang om alle (menselijke) problemen te verhelpen met een technologische, online toepassing. “There’s an app for that” in extremis, zeg maar.
Daarbij richt hij zich niet per se op bewegingen als quantified self of self tracking, (big) data of het Apps Ecosysteem, maar neemt hij ze wel mee in zijn pad waarop feitelijk het “concept” internet wil ontmantelen omdat het volgens de schrijver niet meer dan een zootje kabels en moederborden is, waar we als mensheid teveel waarde aan hechten.
Waar ik het vooral mee eens ben? Het algemene gevoel dat er voor elk probleem op de wereld een app in de maak is om het te verhelpen. Waar ik me niet in kan vinden? De tone-of-voice die het boek aanslaat en de, soms ronduit platvloerse, aanvallen die de schrijver pleegt op mensen waar hij het hardvochtig mee oneens is. Maar het meest teleurstellende is voor mij wel het feit dat Morozov het compleet nalaat om zelf handvaten te bieden.
Het boek deed veel stof opwaaien de afgelopen maanden. Ik wil ook niet te veel stil staan bij de inhoudelijke details, maar verwijs graag naar de heldere review die geschreven werd door Tim Wu en de aanvullende respons van BoingBoing’s Cory Doctorow.
Waar ik vooral over doorpeins is de discussie waar ik eerder vandaag ik belandde door deze tweet van Alexander Klöpping:
@vangeest laatste boek van Morozov al gelezen? Alles wat jij liefhebt, singularity, qs, etc wordt kapot gemaakt
— Alexander Klöpping (@AlexanderNL) May 6, 2013
Hoewel Alexander zich met zijn tweet richt tot Yuri van Geest, voor velen het gezicht van Singularity in Europa en betrokken bij tal van innovatieve events in Nederland, voelde ik me toch verplicht te reageren.
Niet alleen (of per se) omdat Alexander in zijn tweet de kern van het boek tamelijk chargeert, maar ook omdat ik het geen verbazend boek vindt in deze tijd van leven. Dat kan ik uitleggen aan de hand van een gastcollege wat ik eerder vanmiddag gaf aan Universiteit van Tilburg.
De missie naar volledige adoptie
Elke adoptie van vernieuwing – niet alleen online of nieuwe media – doorgaat een aantal vaste fases alvorens het volledige adoptie bereikt. Het model hiervoor is, toevalligerwijs, ook nog eens tot stand gekomen aan diezelfde Universiteit van Tilburg.
“Amazement“, “Resistance“, “Imitation” en “Authenticity” (ARIA) zijn vaste stadia die vernieuwing doorgaat alvorens het brede adoptie kan genieten. Verbazing en weerstand zijn vaak het makkelijkst te herkennen: het publiek dook weg voor die binnenrijdende trein bij de eerste demonstratie van de gebroeders Lumière en Aristoteles weigerde iets van zijn kennis en kunde op schrift te stellen omdat hij daarmee zijn kennis ontnam van de mogelijkheid zich te verdedigen.
“Als men uit leergierigheid iets aan het schrift vraagt, zegt het altijd een en hetzelfde, het is niet bij machte zich te verdedigen.”
Imitatie en authenticiteit zijn soms wat lastiger te herkennen en maskeren soms de echte vernieuwing. Maar via de allesomvattende database van Spotify (feitelijk een gereguleerde imitatie van Napster door de platenbonzen) komen we bij de authenticiteit die 22Tracks nu kan claimen.
Als we kijken naar het boek van Morozov is het moeilijk om het boek in zijn geheel af te zetten tegen één vernieuwing, omdat de auteur er meerderen op de korrel neemt in zijn schrijfwerk. Toch is er een punt waarop de voorbeelden van de auteur zich met elkaar verbinden: ze bevinden zich haast nog allemaal in het schemergebied tussen verbazing en weerstand.
Of het nu gaat om de berichtgeving rond Quantified Self, de impact van (big) data en algoritmes op ons dagelijks leven – zeg maar de berichtgeving op deze website – We zijn voornamelijk nog aan het ontdekken wat er allemaal mogelijk is en zijn verbaast met elke volgende stap. Niet alleen thuis in de woonkamer, maar ook in Silicon Valley.
Eigenlijk is het boek van Morozov dus een positief signaal: het grootste deel van de onderwerpen die Morozov aansnijdt in zijn boek zijn rijp voor een transitie naar de volgende fase van adoptie. Tot zijn geruststelling en grote tevredenheid zal ook Morozov constateren dat het volgende bataljon aan innovaties die bekritiseert kunnen worden al klaar staat.
De keerzijde van innovatie
Op een ander niveau is het interessant om na te denken over elke donkere zijde die innovatie met zich meebrengt. P2P bracht ons muziek wanneer we dat wilden, maar bood tegelijkertijd ook pedofielen de gelegenheid om afschrikwekkende materialen uit te gaan wisselen. En is Wikipedia het toonbeeld van de snelheid waarmee kennis gedeeld kan worden via internet, is het ook die techniek die kwaadwillenden in staat stelt zich razendsnel te groeperen of illegale propaganda te verspreiden.
In dat opzicht ben ik dolgelukkig met het feit dat er voor elke glunderende Alexander Klöpping die op TV alles vertelt over Google Glass, er een Evgeny Morozov is die de gadget in de eerste pagina’s van zijn boek direct van kritische lading voorziet.
Immers, een beetje weerstand heeft nog geen enkele vernieuwing kwaad gedaan in zijn missie naar volledige adoptie.