Brein-professor Erik Scherder: 'Het is jammer dat technologie het denkwerk overneemt'

Technologie schotelt ons een fantastisch toekomstbeeld voor. Binnenkort hoeven we nooit meer fysiek op dezelfde plek aanwezig te zijn: we ontmoeten elkaar gewoon in virtual reality. Willen we toch de deur uit, dan brengt de zelfrijdende auto ons van deur tot deur. Het boek Don’t Make Me Think van Steve Krug is als het heilige schrift voor elke startup. We hoeven niets meer zelf te doen, want robots gaan onze banen overnemen en slimme assistenten nemen het overige denkwerk weg.

Erik ScherderErik Scherder is hoogleraar neuropsychologie aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. Scherder is tevens hoogleraar bewegingswetenschappen. Het credo dat hij verkondigt: beweeg en denk, want het is goed voor je brein.Fantastisch? Dit vooruitzicht kan voor hetzelfde geld ook dystopisch op je overkomen. Neuropsycholoog Erik Scherder deelt zijn blik op technologische ontwikkelingen. Hij wil dat we ons niet langer laten leiden door het principe van don’t make me think. “Ik ben helemaal niet tegen technologie, laat dat duidelijk zijn”, zegt Scherder. “Iedereen is een ontzettende believer en dat begrijp ik ook. Maar ik geef daar tegengas aan. Niet omdat ik ouderwets ben. Ik ben een supermoderne man, ik doe ook mee. Maar je kunt niet zeggen dat technologie alleen maar fijn is. Het is fijn omdat het comfort geeft en iets minder moeite kost. Maar als je het vanuit je brein bekijkt, is moeite doen precies wat je moet doen.”

“Neem de mobieltjes. Er is bijna niemand die nog meer dan twee 06-nummers uit zijn hoofd kent. Vroeger kenden wij tien telefoonnummers uit ons hoofd. Dat was een training. Als er iets is wat het brein nodig heeft, is het training. Uitdaging. Nadenken over dingen. Moet ik nog nadenken als ik naar Eindhoven rij? Nee. Er is een Belgische mevrouw die mij vertelt links, rechts, links, rechts. Ik hoef geen bord meer te bekijken. Ik volg gewoon dat pijltje.”

Een dag zonder zorgen is eigenlijk een slechte dag. Vanuit je brein gezien heb je dan geen bal gedaan. Zonde. - Erik Scherder Deel deze quoteHet is gezond om na te denken, zegt de hoogleraar neuropsychologie. “Omdat zo de stofwisseling in de hersenen dan hoog blijft. Zodra u over iets moet nadenken zie je al meteen dat de stofwisseling toeneemt. Het brein moet niet inkakken. Dat wil zeggen: een dag zonder zorgen is eigenlijk een slechte dag voor je brein. Als je een dag niet echt hebt hoeven nadenken, heb je misschien een fijne dag gehad. Prima, ik gun het je van harte. Maar vanuit je brein gezien heb je dan geen bal gedaan. Zonde. Als er iets is wat het brein heel graag wil, is het nieuwe dingen doen.”

De verrijkte omgeving

Geprikkeld worden. Nieuwe dingen zien en ontdekken. Als er één plek is waar dat kan, is dat het internet. “De toegankelijkheid is natuurlijk fantastisch”, zegt Scherder. “Dat is gewoon tof voor je brein. De vraag die er wel een beetje tegen aanhangt is of we nog wel de diepte ingaan. Er is zoveel. Ik herken dat ook wel. Als ik tv kijk, ga ik zitten knipperen. Het is er namelijk allemaal. Dus waarom zou ik afwachten? Als het me niet snel bevalt, ga ik naar het volgende.”

De verrijkte wereld is telkens slechts één knop of klik van ons verwijderd. Achter het scherm zijn niet alleen de nieuwe dingen, maar ook de mensen te vinden. “Als ik op een scholen spreek, dan laat ik dat ook een beetje zien”, zegt Scherder. “Dan vraag ik aan de ouders: als u thuiskomt zo meteen en uw kind zit zoet met de iPad op de bank… wat doet u? Ja, zeggen ze, dan pak ik ook mijn iPad…”

Voetballen, karren bouwen, bomen hangen, benen breken… dat is er niet meer bij. Die kinderen spelen games. - Erik Scherder Deel deze quote“In de tijd dat mijn kinderen jong waren, waren er geen iPads. Niet dat ik zó oud ben, maar dat is nou eenmaal zo. Kinderen spelen veel minder buiten. Als je het hebt over de verrijkte omgeving, over de ontwikkeling van je brein. Er is één studie gedaan die zegt dat de huidige jeugdige generatie qua empathie-ontwikkeling achterloopt op de vorige generatie. Dat was één studie, dus je kunt niet zeggen dat het zo is. Maar de gedachtegang, daar gaat het me om. De kinderen spelen niet meer met andere kinderen. Die spelen games. Maar voetballen, karren bouwen, bomen hangen, benen breken… dat is er niet meer bij. Ruzie maken, vrede sluiten. Voor je empathische ontwikkeling is dat heel belangrijk.”

“Nogmaals, laat dit vooral niet de boodschap zijn dat ik tegen ben. Helemaal niet. Het is ook bekend dat er zeer veel positieve kanten aan bijvoorbeeld Facebook zitten. Mensen die meer moeite hebben met sociaal verkeer hebben daar een geweldig veld om zich te kunnen ontwikkelen. Zij kunnen meer contacten maken en een grote vriendenkring opbouwen. Dat zijn de positieve kanten van het verhaal. Die kent iedereen wel. Maar ik denk dat de nuance belangrijk is.”

Scherder geeft regelmatig lezingen, waar hij mensen oproept meer te bewegen. Dat is immers goed voor het brein. “Ik ben niet te beroerd om uitspraken te doen die genuanceerd, maar wel duidelijk zijn”, zegt hij. De vraag is: hebben de oproepen nut? Technologie is immers zo toegankelijk. Scherder erkent dat. “Gedragsverandering is het aller- allermoeilijkste. Dus je kunt wel een leuke middag hebben, maar mensen gaan gewoon weer door met hun leven.”

“Ik heb laatst op een groot cardiologencongres gesproken. Die mensen horen het te weten. Ik dacht: ik sta hier de ene open deur na de andere in te trappen. Maar degenen die na afloop op de roltrap stonden, waren de cardiologen. Die namen niet de trap naast de roltrap. Een volledig mislukte missie. Zo moeilijk is het.”

Is technologie dan te sterk, te aantrekkelijk? “Ik vind niet dat we de technologie tegen hebben. Ik denk het ook een heel groot hulpmiddel kan worden. Denk bijvoorbeeld dat een apparaatje na het traplopen opeens zegt, kijk u heeft zoveel calorieën verband. Top! Maar wat ik laat zien is dat het ook een nuance kent. Daar houd ik me aan vast. Als het denkwerk voor een groot deel wordt overgenomen door technologie, dan is het jammer. Als technologie helpt om nieuwe uitdagingen aan te gaan: uitstekend. Dat is precies wat ik bedoel.”

De foto’s bij dit artikel zijn gemaakt bij Marit Hilarius tijdens Exact Live, waar Numrush mediapartner van is.